انس جوانان با قرآنجوانی بهترین فصل شکفتن‌ها، رویش‌ها و زیباترین دوران درخشش و نیل به سعادت، نشاط، معنویت و کمال است. فصل جوانی بهاری است که در آن شخصیت ارزشمند وی شکل می‌گیرد و استعدادها بارور شده و پایه‌های دینی و عقیدتی انسان مستحکم می‌گردد. فهرست مندرجات۲ - توصیه امام به جوانان ۳ - اهمیت جوانی در انس با قرآن ۴ - برترین ذخیره در بیان امیر بیان ۵ - فرمایش امام صادق ۶ - بزرگترین مشکل ۷ - برخی از ویژگی‌های قرآن ۸ - رفیق و مونس ۹ - زیباترین شیوه انس با خدا ۱۰ - توبه جوان و انس با قرآن ۱۱ - انس جوانان با قرآن در نگاه امام ۱۲ - الگودهی قرآن به جوانان ۱۲.۱ - الگوی مبارزه با اعتقادات باطل ۱۲.۲ - الگوی هدف‌داری ۱۲.۳ - الگوی ایثار و از جان گذشتگی ۱۲.۴ - الگوی ایثار و اهدای مال ۱۲.۵ - الگوی کسب علم ۱۲.۶ - الگوی مبارزه با امیال نفسانی ۱۲.۷ - الگوی طهارت و پاکدامنی ۱۲.۸ - الگوی عفت و حیا ۱۲.۹ - الگوی تسلیم و رضا ۱۲.۱۰ - الگوی همکاری و تواضع ۱۲.۱۱ - الگوی عفو و گذشت ۱۲.۱۲ - الگوی پسر حضرت نوح ۱۳ - مراتب انس با قرآن ۱۳.۱ - مهمترین مراتب انس با قرآن ۱۴ - اهل قرآن ۱۵ - آثار انس با قرآن ۱۶ - پانویس ۱۷ - منبع ۱ - مقدمهاهمیت این دوران به طوری است که دین مبین اسلام همواره به شکل‌های مختلف تاکید بر استفاده بهینه و پرثمر از این مقطع عمر می‌نماید، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خطاب به ابوذر غفاری دستور می‌دهد که این فرصت طلایی جوانی را غنیمت شمرد و از آن کاملا بهره‌برداری نماید؛ «یا اباذر اغتنم شبابک قبل هرمک؛ ای ابوذر از جوانی خویش قبل از فرا رسیدن دوران پیری استفاده کن». آری پیروی دوران بهره‌مندی از اندوخته‌های جوانی است، چرا که توان و استعداد و ذوق و عشق و شور و حال، همه و همه اوج آن در جوانی است. امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) می‌فرماید: اسلام آن قدر که به تهذیب این بچه‌های ما و بودن‌های ما کوشش دارد، به هیچ چیز کوشش ندارد. تا جوانی در دست توست کوشش کن در عمل و تهذیب قلب و در شکستن اقفال و رفع حجاب، که هزاران جوان که به افق ملکوت نزدیک‌ترند موفق می‌شوند و یک پیر موفق نمی‌شود. ۲ - توصیه امام به جوانانحضرت امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) با توجه به اینکه بهترین توفیقات و کمالات را در بهار جوانی به دست آورده است، در توصیه به جوانان در جای دیگر چنین می‌فرماید: شما جوان‌ها بهتر می‌توانید تحصیل نفس کنید، شما به ملکوت نزدیک‌تر هستید. [۴]
امام خمینی، تفسیر سوره حمد، ص۱۲۹.
۳ - اهمیت جوانی در انس با قرآنبا توجه به این مقدمه که اهمیت والای جوانی به اختصار تبیین شد، لازم است به بحث انس جوان با قرآن بپردازیم: پیامبر مکرم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پاکی فطرت و حق‌طلبی و آرمان‌خواهی و اهمیت جوانان را در انس معنوی آنها با اسلام اینگونه بیان می‌فرمایند: «من به شما درباره جوانان توصیه به خیر و نیکی می‌کنم؛ چرا که آنان نازک دل و زودرنج بوده، عاطفه‌ای بسیار دارند، زیرا فطرتشان پاک و پیراسته است. خداوند مرا به پیامبری و بشارت و انذار برانگیخت، جوانان به من گرویدند، و یاری‌ام کردند، (اما) بزرگسالان و پیران به مخالفت با من برخاستند.» [۵]
محدث قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۱۷۶، کتابفروشی اسلامی.
آری، پیامبر عزیزمان و نیز همه پیامبران الهی در جوانی به پیامبری برانگیخته شدند [۶]
محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة، ج۴، ص۳۰۲، دار الحدیث، ۱۳۷۵.
[۷]
متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام، کنز العمال، ج۱۱، ص۴۷۵.
و همین پیامبر بهترین یاران خود را جوانان می‌داند، چرا که نورانیتی که در جوان است به راحتی می‌تواند صفا و لذت و حقیقت دین را درک نماید و آینه تمام نمای الهی شود.۴ - برترین ذخیره در بیان امیر بیاناکنون که جوانی در اوج عظمت و ارزش می‌باشد و خداوند متعال و معصومین (علیهم‌السّلام) اینقدر اهمیت و ارج برای جوان قائل هستند، ببینیم که در این فصل مهم از عمر برترین و ارزشمندترین ذخیره و عمل برای جوان چیست؟ مولی المتقین امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «انما قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی فیها من شیء الا قبلته»؛ همانا قلب نوجوان (و جوان) مانند زمین خالی است که چیزی در آن قرار داده نمی‌شود، مگر آنکه آن را می‌پذیرد. پس قلبی که نورانی است و هنوز هیچ‌گونه آلودگی در آن راه پیدا نکرده و آمادگی پذیرش هرگونه کلام و حقیقتی را دارد، چه نیکوست که این قلب پاک، پاکترین کلام و زیباترین سخن را در خود جای دهد؛ کلماتی نورانی که از سوی خداوند متعال برای انسانها و بندگانش به ارمغان آورده شده و همواره همگان را دعوت به خیر و سعادت و کمال می‌نماید. ۵ - فرمایش امام صادقنکته بسیار مهم این است که تلاوت و انس با قرآن از هر کسی و در هر زمانی و هر مکانی که باشد، ممدوح و مورد قبول حق تعالی می‌باشد، اما از بعضی افراد زیباتر بوده و با ارزش‌تر و نیکوتر مورد ارج‌گذاری و اثرگذاری قرار می‌گیرد. امام صادق (علیه‌السّلام) در حدیثی بسیار زیبا و گویا درباره اهمیت انس جوان با قرآن و تلاوت قرآن او چنین می‌فرماید: «هر کس در جوانی قرآن بخواند و مؤمن هم باشد، قرآن با گوشت و خونش بیامیزد و خداوند او را با فرشتگانی که نماینده و سفیر حق هستند و فرشتگان نویسنده اعمال، همدم و قرین سازد و در روز قیامت قرآن برای او حایل و مانع از آتش جهنم خواهد بود و در حق وی دعا کند و...» ۶ - بزرگترین مشکلمتاسفانه بزرگترین مشکل ما این است که خود را خوب نشناخته‌ایم، خصوصا جوانان که ارزش و جایگاه والای خود را گاهی نمی‌دانند. به خاطر همین عدم معرفت به خود است که انسان، خود را در معرض هر کاری قرار می‌دهد، در اینجاست که اگر انسان درجوانی، وقت ارزشمند خود را در مسیر کارهای بیهوده و معاذالله کارهای ناشایست صرف ننماید، دچار غفلت شده است، کما اینکه حضرت علی (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: تضییع عمر در راهی که موجب رستگاری انسان نمی‌شود، برای غفلت کفایت می‌کند». [۱۰]
تمیمی آمدی، غرر الحکم، سخنان قصار حضرت علی ( (علیه‌السّلام)).
۷ - برخی از ویژگی‌های قرآنحال توجه به جایگاه والای قرآن کریم رغبت انسان را ایجاد انس با قرآن بیشتر و زیباتر می‌نماید. قرآن را می‌توان از زوایای گوناگون مورد بررسی و شناخت قرار داد، گرچه عمق و عظمت آن به طوری والا و گسترده است که ما را توان درک کامل عظمت آن نیست. قرآن کریم بهترین و زیباترین گفتارها است؛ «الله نزل احسن الحدیث...». . و ما آنچه از قرآن می‌فرستیم، شفای دل و رحمت الهی برای اهل ایمان است. . خداوند قرآن را برای زمانی خاص قرار نداده و نیز برای مردم خاص نفرستاده، بلکه قرآن در هر زمان جدید است. حاملان قرآن کسانی هستند که در رحمت الهی پیچیده و با نور خدا پوشانده شده‌اند. هر کدام از شما که دوست دارد با خدایش حرف بزند قرآن بخواند. [۱۵]
متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام، کنز العمال، خبر ۲۲۵۷.
هر کسی قرآن را به خاطر رضایت خداوند و به خاطر آگاهی و تفقه در دین بخواند، ثواب او مانند آنچه که به ملائکه و پیامبران و مرسلین داده می‌شود، است. قاری قرآن که از قرآن تبعیت کند (به آن عمل نماید) در دنیا گمراه نمی‌شود و در آخرت بدبخت نمی‌گردد. [۱۷]
شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ص۱۸۴، ردیف ۲۹۰، بیروت، دار المرتضی.
۸ - رفیق و مونسبا توجه به این اوصاف که گوشه‌ای مختصر از هزاران وصف پیرامون قرآن است، آیا کسی می‌تواند ادعا کند که گنجی و عملی و پس‌اندازی ارزشمندتر از قرآن وجوددارد؟ کدام رفیق و مونس است که در همه جا و در هر حال با انسان بوده و آرامش بخش دل و جان انسان باشد. فصل جوانی که انسان به دنبال صرف سلایق و عشق و توانمندی‌های خود در بهترین راه است و همواره به دنبال پیدا نمودن بهترین رفیق و مونس می‌باشد، کدام دوست و آرامش بخش دل، بهتر از قرآن می‌توان پیدا نمود. امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: هرکس با قرآن انس بگیرد، دوری برادران و دوستان، او را وحشت‌زده نمی‌کند. و خداوند متعال آرامش قلوب را ذکر و انس با خود می‌داند: «الا بذکر الله تطمئن القلوب». ۹ - زیباترین شیوه انس با خداانس با خدای متعال را در بسیاری از حالات و مسایل می‌توان یافت. مانند نماز صفوف نماز اول وقت، دعا و نیایش، سجده‌های طولانی، بیان اذکار و انجام واجبات و مستحبات و... ولی از این میان زیباترین شیوه انس با خدا، تلاوت قرآن است که از ویژگی خاصی برخوردار است. «اذا احب احدکم ان یحدث ربه فلیقرا القرآن» پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرمایند: هر کدام از شما که دوست دارد با خدایش حرف بزند، قرآن بخواند. [۱۸]
متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام، کنز العمال، ح ۲۲۵۷.
حال این هم سخن با خدا قلبی نورانی و ضمیری پاک و جوانی آراسته به فضایل باشد، چقدر این همنوایی زیبا و اثرگذار و جاودانه است.آری جوانی زمانی است که غرایز آدمی در اوج خود می‌باشد، خواسته‌های گوناگون، میل به لذات و شهوات، میل به هرگونه آزادی و بی‌بندوباری و... ولی اگر جوان بتواند این سرمایه عظیم جوانی و گنجینه گران‌بها جوانی خود را در مسیر کنترل غرائز و خواسته‌های خود قرار دهد، و در برابر خواسته‌های نفسانی و شیطانی خود بایستد و با ایمان و صلابت مبارزه نماید، قطعا اجر شهید را برای او نوشته و به فرمایش پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جهاد اکبر انجام داده و که از جهاد و جنگ در میدان نبرد ارزشمندتر می‌باشد. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: خداوند به جوان عابد، نزد فرشتگان، مباهات می‌کند و می‌فرماید: به این بنده‌ام بنگرید که چگونه به خاطر من دست از شهوات نفسانی خویش برداشته است. [۱۹]
محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۲، ص۱۴۰۱، دار الحدیث، ۱۳۷۵.
امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) در ذیل آیه «و بشری للمؤمنین» می‌فرماید: قرآن در روز قیامت می‌آید و جوانی را که تلاوت قرآن کرده با خود می‌آورد و عرضه می‌دارد، بارالها این جوان در راه تلاوت من خود را به زحمت انداخت، حال پاداش او را مرحمت فرما. خداوند می‌فرماید: رحمت و بهشت جاویدان را بی‌دریغ در اختیار او می‌گذارم و... ۱۰ - توبه جوان و انس با قرآنمطلبی که اشاره به آن لازم است، ناامیدی برخی از جوانان عزیز بر اثر انجام گناه و ارتکاب معصیت‌هایی به خاطر وسوسه‌های شیطانی است و چه بسا احساس می‌کنند که با این گناهانی که مرتکب شده‌اند، دیگر امکان بهره‌مندی از این دریای بیکران و رحمت و لطف سرشار الهی را ندارند و خود را محروم از ثمرات و برکات انس با قرآن می‌دانند. اما بشارتی زیبا از سوی پیامبر مکرم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که فرمودند: هیچ کس در دنیا برای خداوند، محبوب‌تر از جوان توبه‌کننده و پشیمان نیست. [۲۱]
طبرسی، علی بن حسن بن فضل، مشکاة الانوار، ص۱۷۱.
پس در بهره‌مندی از رحمت الهی و نورانیت و برکات قرآن مجید به همگان همیشه باز است، اما مهم این است که ما غفلت نکنیم و بتوانیم هر چه بیشتر و بهتر از ثمرات انس با قرآن بهره‌مند شویم و خود را در زمره محسنین و توابین و متقین و طاهرین، صابرین و خلاصه در زمره بهترین بندگان الهی قرار دهیم و چه نیکوست که تا شیشه عمرمان به غبارها و آلودگی‌های دنیوی، زنگار نگرفته و آلوده نشده، به نورانیت و صفای قرآن، دلمان را جلا دهیم و جسم و جانمان را زینت بخشیم و جوانی و عمرمان را در پرتو انوار الهی و معنوی قرآن بیمه کنیم که بهترین دوست و قرین ما است در دنیا و آخرت.۱۱ - انس جوانان با قرآن در نگاه امامحس مسئولیت نسل جوان و کوشش‌های بی‌شائبه آنان در راه دفاع از اسلام و نوامیس قرآن مجید در خور تقدیر و امیدواری است. من در اینجا به جوانان عزیز کشورمان به این سرمایه‌ها و ذخیره‌های عظیم الهی و به این گل‌های معطر و نوشکفته جهان اسلام، سفارش می‌کنم که قدر و قیمت لحظات شیرین زندگی خود را بدانید. من با تایید خداوند متعال و تمسک به مکتب پرافتخار قرآن، به شما فرزندان عزیز اسلام، مژده پیروزی نهایی می‌دهم... رمز پیروزی، اتکال به قرآن و این روش مقدس که شهادت را استقبال می‌کردند، بود. ۱۲ - الگودهی قرآن به جواناناگر جوانان ما وجود خود را در پرتو قرآن قرار دهند و در پی کسب معارف قرآن و پس معرفت الهی باشند، در می‌یابند که منظور از انس با قرآن فقط تلاوت ظاهری قرآن نیست و در دستورات اسلامی فقط توصیه به تلاوت قرآن نشده، بلکه توصیه مکرر به بهره‌مندی از معارف گران‌بهای قرآن هم شده است. یکی از مباحثی که در قرآن اهتمام خاصی به آن داده شده است، الگودهی به جوانان از جهات مختلف است که همین نشان دهنده اهمیت جوانی و توجه ویژه خداوند به جوانان است. در این راستا به اختصار، فقط به عناوین برخی از این الگوها اشاره می‌شود: ۱۲.۱ - الگوی مبارزه با اعتقادات باطلحضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) بود که عمر جوانی خود را در این راه و در مسیر مبارزه با بت‌پرستان و هدایت آنها صرف نمود. ۱۲.۲ - الگوی هدفداریحضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) بود که به هیچ وجه حاضر نشد با آن فشارهای شدید بت‌پرستان دست از هدف مقدس خود بردارد، و نیز حضرت موسی (علیه‌السّلام) در برابر بنی اسرائیل و.... ۱۲.۳ - الگوی ایثار و از جان گذشتگیحضرت علی (علیه‌السّلام) جوانی که لیلة المبیت در بستر پیامبر به جای او، برای حفظ جان مبارک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، هر خطری را به جان می‌خرد. ۱۲.۴ - الگوی ایثار و اهدای مالحضرت علی (علیه‌السّلام) که با سه فرزند و همسرش تا سه روز، افطار خود را به مسکین و یتیم و اسیر می‌دهند. ۱۲.۵ - الگوی کسب علمحضرت موسی (علیه‌السّلام) که در جوانی شاگردی حضرت خضر (علیه‌السّلام) را می‌نماید و همواره به دنبال کسب علم و افزایش دانش است. ۱۲.۶ - الگوی مبارزه با امیال نفسانیحضرت یوسف (علیه‌السّلام) که در اوج جوانی، در خانه عزیز مصر در برابر خواستة شیطانی زلیخا تسلیم نمی‌شود و خود را آلوده نمی‌کند. ۱۲.۷ - الگوی طهارت و پاکدامنیحضرت مریم (سلام‌الله‌علیها) که در تمام جوانی خود لحظه‌ای عفت و طهارت جسم و روح خود را به گناه آلوده نمی‌کند و بالاخره با تولد حضرت عیسی (علیه‌السّلام) نشانه اعجاز الهی می‌شود. ۱۲.۸ - الگوی عفت و حیادختران جوان حضرت شعیب (علیه‌السّلام) که در جریان برخورد با حضرت موسی (علیه‌السّلام) با نهایت حجب و حیا و متانت با موسی (علیه‌السّلام) سخن گفتند. ۱۲.۹ - الگوی تسلیم و رضاحضرت اسماعیل (علیه‌السّلام) که اوج نشاط جوانی وقتی که پدر می‌خواهد امر الهی را اجرا کند و اسماعیل (علیه‌السّلام) را ذبح کند، اسماعیل تسلیم محض شد، و با افتخار از امتحان بیرون می‌آید. ۱۲.۱۰ - الگوی همکاری و تواضعشاگردی حضرت اسماعیل (علیه‌السّلام) در برابر حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) در ساخت بنای کعبه و جاروکشی و نظافت عاشقانه خانه کعبه توسط اسماعیل (علیه‌السّلام) . ۱۲.۱۱ - الگوی عفو و گذشتگذشت و جوانمردی حضرت یوسف (علیه‌السّلام) در برابر برادران، وقتی که در اوج عظمت و قدرت، درسن جوانی، در دربار عزیز مصر بود، از اذیت‌ها و خطاهای آنها چشم پوشی نمود. ۱۲.۱۲ - الگوی پسر حضرت نوحعبرتگیری از سرگذشت شوم پسر حضرت نوح (علیه‌السّلام) که با افراد فاسد و بد همنشین شد و سرانجام در عذاب الهی فرو رفت و هلاک شد. ۱۳ - مراتب انس با قرآنهمانگونه که اشاره شد، انس با قرآن فقط در تلاوت قرآن یا خرید و نگهداری قرآن خلاصه نمی‌شود، و اگر فقط اینگونه باشد، قطعا از آثار ارزشمند انس با قرآن بهره‌مند نمی‌شویم. ۱۳.۱ - مهمترین مراتب انس با قرآن۱. نگهداری قرآن در منزل و همراه داشتن قرآن؛ ۲. احترام به قرآن و تعظیم و حفظ حرمت و جایگاه والای آن؛ ۳. نگاه کردن به آیات قرآن؛ ۴. گوش فرادادن به تلاوت آیات قرآن؛ ۵. تلاوت قرآن در حد امکان و مقدور؛ ۶. تدبر و تفکر در معانی، مفاهیم و معارف قرآن؛ ۷. عمل به دستورات و راهنمایی‌های قرآن. ۱۴ - اهل قرآنبه نظر می‌رسد مهمترین مرحله انس با قرآن را خصوصا برای جوانی که خمیرمایه سرمایه عمرش را می‌خواهد شکل دهد، بحث عمل به قرآن است که اگر اینگونه شد، انس با قرآن اثرات و برکات واقعی خود را نشان خواهد داد. حضرت علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: حافظ قرآن و عمل‌کننده به آن (در قیامت) همدم و همنشین فرشتگان شایسته حق می‌باشند. و پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرمایند: اهل قرآن در بالاترین درجه انسانها قرار دارند، قبل از درجه انبیاء مرسلین. [۲۵]
شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ص۱۸۴، ردیف ۲۹۱.
بدیهی است که اهل شدن در صورتی است که انسان رنگ و بوی قرآن را در تمام وجود خودش درآورد و خود را مظهر و آینه تمام نمای قرآن نماید.۱۵ - آثار انس با قرآنبا توجه به مطالب گذشته به اختصار به آثار و ثمرات انس با قرآن خصوصا در جوانی اشاره می‌نماییم: ۱. ایجاد نورانیت در قلب جوان؛ ۲. ایجاد رابطه دوستی و انس و محبت با خداوند متعال؛ ۳. کسب الهی نسبت به جوان عابد مانوس با قرآن؛ ۴. بهترین ابزار جهت مقابله با هواهای نفسانی و وسوسه‌های شیطانی؛ ۵. بهترین پشتوانه در مبارزه با طاغوت‌ها و دشمنان دین؛ ۶. کسب معرفت و خودشناسی؛ ۷. نیل به سعادت و کمالات معنوی و فضایل اخلاقی؛ ۸. ایجاد آرامش و اطمینان و یقین در قلب و روح؛ ۹. شفای جسم و روح در پرتو قرآن؛ ۱۰. کسب توفیقات روز افزون در پیشبرد اهداف مادی و معنوی و کسب علم و تقوا. ۱۶ - پانویس۱۷ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «انس جوانان با قرآن». |